Beginlidwoorden bij titelvelden en -subvelden

Aanleiding

Tekst uit de voortgangsrapportage:

“1. Problemen van het MARC 21-formaat
c. Niet opnemen van beginlidwoorden bij titel-, corporatie- en congresingangen
Bij allerlei titel-, corporatie- en congresingangsvelden of -subvelden hoeft het beginlidwoord niet te worden opgenomen. Soms is er een NFC-indicator¹, waardoor het beginlidwoord wel gepresenteerd, maar bij indexering en sortering overgeslagen kan worden. In veel velden en in alle titelsubvelden ontbreekt een NFC-indicator.”

Beginlidwoorden bij corporatie- en congresingangen worden behandeld in de desbetreffende notitie 2a.
Deze notitie beperkt zich tot beginlidwoorden bij titelvelden en -subvelden.

Beginlidwoorden bij titelvelden en -subvelden

Problematiek

In veel titelvelden en in alle titelsubvelden van MARC 21 ontbreekt een markering van het beginlidwoord waardoor het genegeerd kan worden bij indexering en sortering. De markering van beginlidwoorden die MARC 21 kent, is de zgn. NFC-indicator (NFC = nonfiling characters). Deze legt met een getal het aantal tekens aan het begin van een titel vast dat genegeerd moet worden bij indexering en sortering.

Bij uniforme titels en bij veel andere titelvelden en -subvelden geeft MARC 21, mede op basis van AACR2, de aanwijzing dat beginlidwoorden weggelaten (kunnen) worden. Dit lijkt in overeenstemming met RT3, waar in par. V 82 wordt bepaald dat het beginlidwoord niet in het titelhoofdwoord wordt opgenomen². Maar heel belangrijk is dat RT3 in de aan par V 82 toegevoegde noot 195 formuleert: Overigens is het zo, dat men bij computerverwerking het lidwoord vooraan in de titel kan laten staan, zonder dat het een rol speelt bij het zoekproces en zonder dat het van invloed is op de sortering bij uitvoer. Dat is toch al lang state of the art!
Inmiddels kan, na de acceptatie van de FRBR-principes, het weglaten van het beginlidwoord worden aangemerkt als een schending van het belangrijkste attribuut van werken, expressies en manifestaties, hun naam, de titel, en een flagrante inbreuk op het principe van correcte en onderscheidende bibliografische informatie.

Werkelijke titel	MARC 21
The invisible man	Invisible man
Eine kleine Nachtmusik	Kleine Nachtmusik
Dem Andenken Martin Heideggers	Andenken Martin Heideggers
Der Heiligen Leben	Heiligen Leben [grammaticaal en semantisch probleem]
Een weg met toekomst	Weg met toekomst
’s Morgens om zeven uur	Morgens om zeven uur
Der kleine Mann	Kleine Mann [grammaticaal probleem]

Voorbeelden

De volgende tabel biedt een inventarisatie van beide problemen in MARC 21.

Bibliografische records

Veld en subveld	Nfc-indicator	Beginlidwoordinstructie
100 $t $p	nee	[uniforme titel in 240]
110 $t $p	nee	[uniforme titel in 240]
111 $t $p	nee	[uniforme titel in 240]
130 $a $p	$a ja $p nee	Wordt gewoonlijk weggelaten.
210 $a	nee
222 $a	ja
240 $a $p	$a ja $p nee	Kan weggelaten worden (blijkt uit voorbeeld)
242 $a $p	$a ja $p nee
243 $a $p	$a ja $p nee
245 $a $p	$a ja $p nee
246 $a $p	nee	Wordt gewoonlijk weggelaten.
247 $a $p	nee	Wordt gewoonlijk weggelaten.
490 $a	nee
600 $t $p	nee	Kan weggelaten worden.
610 $t $p	nee	Wordt weggelaten.
611 $t $p	nee	Wordt weggelaten.
630 $a $p	$a ja $p nee	Wordt gewoonlijk weggelaten.
700 $t $p	nee	Kan weggelaten worden
710 $t $p	nee	Wordt weggelaten.
711 $t $p	nee	Wordt weggelaten.
730 $a $p	$a ja $p nee	Wordt gewoonlijk weggelaten.
740 $a $p	$a ja $p nee
76X-78X $p $s $t	nee	Wordt weggelaten.
800 $t $p	nee	Kan weggelaten worden
810 $t $p	nee	Wordt weggelaten.
811 $t $p	nee	Wordt weggelaten.
830 $a $p	$a ja $p nee	Wordt gewoonlijk weggelaten.
880	Als bij corresponderende tags.

Thesaurusrecords

Veld en subveld	Nfc-indicator	Beginlidwoordinstructie
X00 $t $p	nee
X10 $t $p	nee
X11 $t $p	nee
X30 $a $p	$a ja $p nee	Weglating is algemene praktijk.
663 $t	nee	Weglating is algemene praktijk.
664 $t	nee	Weglating is algemene praktijk.
730 $a $p	nee	Weglating is algemene praktijk.
880	Als bij corresponderende tags.

De NFC-indicator heeft altijd betrekking op $a. Voor andere subvelden bestaat geen NFCindicator of equivalent daarvan.
De onderliggende regelgeving is te vinden in AACR2, 25.2C1: Omit an initial article (see Initial Articles, appendix E) unless the uniform title is to file under that article (e.g., a title that begins with the name of a person or place) en in AACR2, 26.1A: Omit an initial article (see Initial Articles, appendix E) from a title appearing in a reference.
In de nieuwste versie van hoofdstuk 6 van RDA, gewijd aan Identifying works and expressions (update april 2012) luidt de regel in 6.2.1.7 echter: When recording the title, include an initial article, if present en is de AACR2-regel in status verlaagd tot alternative (wel blijft de LC-PCC-praktijk bij dit alternative).

Overwegingen op basis van de boven weergegeven stand van zaken

Het lijkt redelijk te eisen dat MARC 21 met betrekking tot de behandeling van beginlidwoorden van titels wordt aangepast aan RDA!
RDA stemt nu overeen met de boven onder 2.1 sub 2 genoemde noot 195 van RT3 en met de huidige (en al lang bestaande!) stand van de techniek, die het mogelijk maakt om beginlidwoorden bij indexering en sortering te verwaarlozen, terwijl ze wel als onmisbaar onderdeel van de integrale titel in de presentatie zichtbaar blijven, zoals in het Pica-formaat met behulp van stuurtekens gerealiseerd is.
Over de mate van urgentie van de aanpassing van MARC 21 voor elk van de genoemde (sub)velden kan gediscussieerd worden. Maar ten minste de volgende aanpassingen zouden gerealiseerd moeten worden:
- Overal zouden de instructies over het weglaten van beginlidwoorden moeten worden aangepast aan de nieuwe RDA-regels.
- In elk geval zouden alle titeltags van het bibliografisch formaat die als added entry gebruikt kunnen worden en waarbij nog geen NFC-indicator is gedefinieerd, van een NFC-indicator moeten worden voorzien: 210, 246, 247, 490.
Voor zover de titels die in $t en $p (en 76X-78X $s) worden opgenomen, functioneren in hele-titelindexen en gesorteerde lijsten, dient er in het MARC 21-formaat een instrument te worden gecreëerd om beginlidwoorden ook in deze subvelden te markeren of er moet besloten worden dat men zich bij de indexering en sortering van deze velden moet behelpen met lijsten van aan de taal van de titel gekoppelde beginlidwoorden.

Voorstellen

Voorgesteld wordt de onder 2.1 sub 6 vermelde verbeterde RDA-voorkeursregel t.a.v. de beginlidwoorden bij (uniforme) titels toe te passen en dus beginlidwoorden bij titelvelden en -subvelden niet te verwijderen en de NFC-indicator toe te passen waar dat mogelijk is.
Voorgesteld wordt stappen te ondernemen bij OCLC/WorldCat en de MARC 21-organisatie om te bevorderen dat in overeenstemming met de verbeterde RDA-voorkeursregel de onder 2.2 sub 2 voorgestelde aanpassingen van MARC 21 worden gerealiseerd. Wellicht kan hiervoor ook de ondersteuning van de European RDA Interest Group (EURIG) verkregen worden.

Consequenties

Voor zover de in deze notitie geformuleerde voorstellen betrekking hebben op catalogiseerregels, dienen ze te worden doorgegeven aan de Richtlijnenwerkgroep van het RDA-project.

¹ NFC = nonfiling characters. De NFC-indicator legt met een getal het aantal tekens aan het begin van een titel vast dat genegeerd moet worden bij indexering en sortering.
² Bij auteur+titel-ingangen handhaaft RT3 het beginlidwoord overigens wel (par. C 6 en par. V 96).